Το άρθρο αυτό είναι κάπως μεγαλούτσικο οπότε θα χρειαστεί υπομονή γιατί έχω καιρό να γράψω και θα μακρυγορήσω. Με καλή διάθεση ξεκινάν τα «χειμερινά άρθρα» και ελπίζω να κερδίσουμε όλοι κάτι από την ανάγνωση άρθρων των συναδέλφων μας.
{adinserter Meli_post}
Εισαγωγή
Το οξαλικό οξύ αποτελεί ένα από τα όπλα των μελισσοκόμων κατά της βαρρόα. Ένα κύριο χαρακτηριστικό το οποίο το διαφοροποιεί σε σχέση με τις άλλες μεθόδους καταπολέμησης της βαρρόα είναι σίγουρα το κόστος. Δεν γνωρίζω κανένα φάρμακο το οποίο να είναι πιο φτηνό από αυτό. Για να φανταστεί κανείς πόσο διαφέρει στο θέμα του κόστους αρκεί να πω πως για να φτιάξεις ένα λίτρο σκευάσματος που φτάνει για 20 μελίσσια των 10 πλαισίων τα 600 γραμμάρια ζάχαρης που χρειάζονται για το σιρόπι κοστίζουν πιο ακριβά από τα περίπου 50 γραμμάρια οξαλικού οξέως ( διένυδρο ) που είναι απαραίτητα. Στην πράξη για αυτή την θεραπεία το οξαλικό οξύ, η ζάχαρη και μια σύριγγα κόστισαν λιγότερο από 2€ για 20 μελίσσια. Ξεκινάω με αυτό τον ανορθόδοξο τρόπο το άρθρο αυτό γιατί στην εποχή που δυστυχώς ή ευτυχώς ζούμε, το κόστος συντήρησης των μελισσιών είναι στα όρια της οικονομικής ωφέλειας για τον μελισσοκόμο. Σε καμία περίπτωση δεν προτείνω ούτε τώρα, αλλά και ποτέ τι να κάνει κάποιος αναγνώστης της σελίδας. Μόνο πληροφόρηση παρέχω για όσα μαθαίνω από προσωπική εμπειρία και φυσικά διάβασμα καθώς η εποχή των μεγάλων εφευρέσεων και πατέντων έχει περάσει. Τα παραπάνω για το κόστος δεν έχουν να κάνουν με την αποτελεσματικότητα, το οξαλικό οξύ κάνει δουλειά που άλλα σκευάσματα απαιτούν να πάρεις… δάνειο για να τα αγοράσεις!
Θεωρητικό υπόβαθρο
Πάμε τώρα στο κανονικό περιεχόμενο του άρθρου. Ο στόχος οποιασδήποτε θεραπείας κατά της βαρρόα κατά την διάρκεια του τέλους του φθινοπώρου ή της αρχής του χειμώνα είναι η ελαχιστοποίηση του αριθμού των βαρρόα σε τέτοια επίπεδα που να μη μπορούν να προκαλέσουν κανένα πρόβλημα κατά την διάρκεια της εαρινής ανάπτυξης και φυσικά μέχρι την περίοδο της μελιτοσυλλογής. Μετά τα μέσα του καλοκαιριού η βαρρόα έχει ανακτήσει δυνάμεις και χρειάζεται να εξεταστεί εκ νέου με επιπλέον δράση.
{adinserter Meli_post}
Οι αγωγές κατά της βαρρόα έχουν το καλύτερο αποτέλεσμα όταν υπάρχει απουσία γόνου. Το οξαλικό οξύ δεν αποτελεί εξαίρεση. Για αυτό και συνήθως γίνεται όταν σταματά η ωοτοκία με φυσικό τρόπο ( χειμώνας ) ή τεχνητό τρόπο ( δημιουργία νέου σμήνους ). Στην περιοχή που ζω ( Κόνιτσα ) και σε πολλές άλλες ο γόνος σταματά τον χειμώνα και αυτό είναι ευλογία για το μελίσσι. Σε άλλες περιοχές ( νοτιότερα ) δεν σταματά και αυτό το γεγονός δημιουργεί προβλήματα τόσο στην αντιμετώπιση του βαρρόα όσο και της κατανάλωσης τροφών. Όταν υπάρχει γόνος η πλειοψηφία των βαρρόα βρίσκεται μέσα στα κελιά που μεγαλώνουν οι νέες μέλισσες και έτσι τα φάρμακα δεν έχουν κάτι να προσφέρουν εκεί, δεν φτάνουν μέχρι εκεί ( με εξαίρεση το φορμικό οξύ ). Αν λοιπόν γίνει μια εφαρμογή όταν δεν υπάρχει γόνος και όλα τα βαρρόα είναι πάνω στις ενήλικες μέλισσες τότε το ποσοστό εξόντωσης είναι πάνω από 90% επί του συνόλου του πληθυσμού των βαρρόα. Πολλές έρευνες κάνουν λόγο για ποσοστά πιο κοντά στο 100%.
Αν για παράδειγμα τον Δεκέμβρη υπάρχουν 100 βαρρόα σε μια κυψέλη, με μια εφαρμογή οξαλικού οξέως θα πρέπει να μείνουν λιγότερα από 10. Αν έχει γίνει αγωγή και στο τέλος καλοκαιριού τότε ίσως τον Δεκέμβριο να υπάρχουν 60 βαρρόα και μετά την αγωγή του χειμώνα να μείνουν λιγότερα από 6. Τα 10 βαρρόα με τα 6 μπορεί να φαίνεται πως είναι πάνω κάτω τα ίδια αλλά στην συγκεκριμένη περίπτωση το πόσο μεγάλο θα είναι το πρόβλημα την επόμενη χρονιά είναι άμεσα συνδεμένο με τον αριθμό των βαρρόα που ξεκινάν την χρονιά, έστω και αν μετρούνται στα δάκτυλα. Για αυτό το λόγο κάποιοι θεωρούν μεγίστης σημασίας την αγωγή του καλοκαιριού και όχι προαιρετική. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι καταπολέμησης οπότε μπορεί ο μελισσοκόμος να κάνει κυκλικά αλλαγή δραστικής ουσίας. Για μένα πάντως έχει μεγάλη σημασία το κόστος καθώς δεν μου αρέσει η ιδέα να κερδίζω από το μέλι και να τα δίνω στην καταπολέμηση της βαρρόα, για αυτό και μελετώ πολύ επιστημονικά άρθρα που αφορούν το οξαλικό οξύ και μέχρι τώρα φαίνεται πως πρόκειται για μια καλή λύση, ίσως και για πάνω από μια φορά τον χρόνο ( με διαφορά μηνών ). Το ότι είναι βιολογικό το γνωρίζουν όλοι, αλλά πραγματικά αυτό δεν μου λέει απολύτως τίποτα. Η λέξη «βιολογικό» έχει καπηλευθεί ήδη πολύ και έχει χάσει το νόημά της.
Δεν έχουν όλες οι αποικίες ακριβώς την ίδια ημερομηνία που σταματάν την εκτροφή του γόνου. Μέσα στο ίδιο μελισσοκομείο οι διαφορές μπορεί να είναι άπειρες. Οι βασίλισσες που εκκολάφθηκαν αργά συνήθως κρατούν γόνο επίσης αργά. Η εφαρμογή όμως ενός φαρμάκου και ειδικότερα του οξαλικού οξέως πρέπει να γίνεται την ίδια ημέρα για πρακτικούς λόγους. Κάποιοι πιστεύουν πως ο πρώτος παγετός δίνει το σήμα στην βασίλισσα να σταματήσει την γέννα εφόσον δεν το έχει κάνει ήδη. Υποθετικά λοιπόν 21 μέρες μετά τον πρώτο παγετό δεν θα πρέπει να υπάρχει γόνος, αλλά στην πράξη έτσι και αλλιώς ποτέ δεν αγγίζουμε την τελειότητα…
Στην δική μου περίπτωση έκανα το εξής, γνωρίζοντας ότι φέτος θα κάνω εφαρμογή με οξαλικό οξύ, στις 01 Νοεμβρίου έλεγξα όλα τα μελίσσια και κράτησα σημειώσεις για το πόσο γόνο είχαν. Στις 05 Δεκεμβρίου έλεγξα το μελίσσι το οποίο στον προηγούμενο έλεγχο είχε τον περισσότερο γόνο ( Βασίλισσα εμβολιασμού Σεπ. 2013 με 5 πλαίσια γόνο ) και διαπίστωσα πλήρη απουσία γόνου παρούσης της βασίλισσας. Αυτό έλαβα ως σημάδι πως έχει σταματήσει γενικώς ο γόνος στα δικά μου μελίσσια. Έτσι στις 08 Δεκεμβρίου έκανα την εφαρμογή με καλό καιρό ( αυτό είναι άσχετο, η εφαρμογή πρέπει να γίνει έτσι και αλλιώς ). Αν κάποιος βάλει τις γνωστές ταινίες που έχουν χρονικό περιθώριο δράσης 40+ μέρες είναι σίγουρος ότι θα πιάσει και την περίοδο που δεν υπάρχει γόνος. Με το οξαλικό οξύ δεν υπάρχει αυτό το περιθώριο, πρέπει να μη υπάρχει γόνος την μέρα της εφαρμογής και για ένα διάστημα αρκετών ημερών και έπειτα, καθώς η δράση συνεχίζεται. Αν θέλουμε λοιπόν να εξαντλήσουμε τις πιθανότητες καλό είναι η αγωγή να γίνει αν ήταν ποτέ δυνατό, την πρώτη μέρα απουσίας γόνου και όχι απλά κάποια στιγμή… δε βαριέσαι και αργότερα πάλι γόνο δεν έχουν. Η δράση συνεχίζεται μέσω της τριβής για μεγάλο διάστημα μετά την ενστάλαξη.
Περιγραφή της διαδικασίας
{adinserter Meli_post}
Πριν καταπιαστούμε με το οξαλικό οξύ, πρέπει να ξέρουμε πως είναι φάρμακο – δηλητήριο για τον άνθρωπο. Η λέξη βιολογικό δεν σημαίνει απολύτως τίποτα και καλό είναι να πάψουμε να την κοτσάρουμε όπου βρούμε. Απαραίτητα χρειάζονται γάντια και προστατευτική μάσκα. Εξάλλου ο ψεκασμός-σπρέι με οξαλικό οξύ είναι ακόμη πιο αποτελεσματικός από την ενστάλαξη αλλά δεν προτείνεται λόγω κινδύνου για τον μελισσοκόμο, δεν είναι τυχαίο αυτό. Μια ζυγαριά ακριβείας βοηθά πολύ.
Στο πρακτικό κομμάτι, η αφαίρεση του καπακιού και γενικώς όλη η διαδικασία δεν έχουν κάποια φανερά δυσμενή επίπτωση στις μέλισσες. Χρησιμοποιείται ένα ζεστό σιρόπι το οποίο έχει συγκέντρωση περίπου 3,5% σε οξαλικό οξύ ( διαλυμένο ). Λέω περίπου γιατί υπάρχουν πάρα πολλά επιστημονικά άρθρα και έρευνες στις οποίες έχουν δοκιμαστεί πολλές πιθανές παραλλαγές σε ποσότητα οξαλικού οξέως τα οποία χαρακτηρίζονται ελαφρά, κανονικά, καυτά και ότι μπορεί να φανταστεί κάποιος. Επίσης έχει δοκιμαστεί το οξαλικό οξύ διαλυμένο μόνο σε νερό ή να ψεκαστεί πάνω στα πλαίσια. Όλες οι συγκεντρώσεις έχουν αποτέλεσμα αλλά προφανώς έπρεπε να βρεθεί κάποια αναλογία που είναι ασφαλής για όλους. Μια απλή σύριγγα από το φαρμακείο ( 50μλ + ) που κοστίζει ούτε μισό ευρώ είναι αρκετή για να γίνει η εφαρμογή. Αν κάποιος έχει πολλά ( 50, 100, 200, 500 δεν ξέρω πόσα είναι τα πολλά… ) μπορεί να πάρει μια συσκευή που γεμίζει με 5 μλ αυτόματα από ένα μπουκάλι, ώστε να μη χρειάζεται κάθε φορά να γεμίζει από το δοχείο η μικρή σύριγγα.
Το σιρόπι πρέπει να είναι κάπως ζεστό για να διαλυθεί το οξαλικό οξύ. Εύκολα κάποιος μπορεί να προμηθευτεί το οξαλικό οξύ και είναι πολύ φτηνό. Ένας περιορισμός είναι πως το ζεστό μείγμα που θα ετοιμαστεί πρέπει να χρησιμοποιηθεί άμεσα. Δεν αποθηκεύετε για να το κάνουμε άλλη φορά. Αυτό όμως είναι εντελώς αμελητέο.
Ο καιρός πρέπει να είναι ψυχρός, ενώ λίγοι βαθμοί πάνω από το 0 είναι κατάλληλη θερμοκρασία. Η χρήση καπνού στην δική μου περίπτωση δεν έγινε, αλλά προφανώς αν χρειαστεί θα πράξετε αναλόγως αλλά πολύ περιορισμένα. 1-2 μελίσσια μου ταράχθηκαν αλλά και πάλι όχι ιδιαίτερα. Τα άλλα φαινόταν πως δεν τα ενόχλησε η ενστάλλαξη. Η εφαρμογή σε μονές κυψέλες είναι πολύ εύκολη. Αν υπάρχει και άλλος όροφος είναι κάπως πιο δύσκολη ειδικά αν η σφαίρα έχει κατανεμηθεί κάπου ανάμεσα… Εγώ είχα μονές κυψέλες και δεν χρειάστηκε ο διαχωρισμός πατωμάτων. Απλά όταν υπάρχουν πατώματα είναι κάπως δύσκολο να εντοπιστεί η σφαίρα από ψηλά. Όσο πιο χαμηλά είναι μαζεμένες οι μέλισσες τόσο πιο δύσκολα τις εντοπίζεις, καμιά φορά κιόλας νομίζεις πως δεν υπάρχουν μέλισσες!!!
Η χρήση ενός φακού μου έκανε την δουλειά ευκολότερη. Με ένα πολύ σύντομο πέρασμα πάνω από τα πλαίσια έβλεπα που υπάρχουν μέλισσες… να μη ρίχνω το σιρόπι και στο κενό! Ο φακός σε συνδυασμό με τους 100% αεριζόμενους πάτους που χρησιμοποιώ σου δείχνουν ξεκάθαρα που είναι η σφαίρα. Στα πλαίσια που δεν έχουν μέλισσες βλέπεις ανάμεσα μέχρι το έδαφος ενώ ακούγεται και το σιρόπι που πέφτει εκτός κυψέλης.
Είναι προτιμότερο αν γίνεται τα περάσματα της σύριγγας να γίνουν πάνω από μια φορά στο κάθε κενό χώρο. Προφανώς η ποσότητα θα είναι η ίδια αλλά ρίχνουμε πιο λίγο και αργά και η διαδρομή του χεριού είναι μεγαλύτερη συνολικά. Αυτό γιατί ? όσο περισσότερες μέλισσες έρθουν σε άμεση επαφή με το φάρμακο τόσο καλύτερα. Επίσης αποφεύγουμε το ενδεχόμενο να πέσει πάρα πολύ μεμονωμένα σε μέλισσες και να έχουμε κάποια άμεση θνησιμότητα όχι από το οξαλικό οξύ αλλά από το… μπάνιο με κρύο καιρό! Το πρώτο πέρασμα προκαλεί μια αναστάτωση – αναδιάταξη – σπάσιμο της σφαίρας με αποτέλεσμα στο δεύτερο πέρασμα να «λούσουμε» άλλες μέλισσες, πιο πολλές στο σύνολο. Το μέγιστο της ποσότητας των 50μλ ανά πάτωμα δεν το ξεπερνάμε.
{adinserter Meli_post}
Μια ηλιόλουστη μέρα στην Κόνιτσα
Στην πράξη δεν υπάρχει τρόπος να γίνει εφαρμογή με ακρίβεια μλ και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν προβλήματα από μικροδιαφορές, δείχνει πως υπάρχει ανεκτικότητα στα νούμερα. Απλά πρέπει να προσπαθούμε να τηρούμε όσο το δυνατόν τις συστάσεις των ερευνητών που τα έχουν δοκιμάσει σχεδόν όλα.
Άρα 30 – 50 μλ είναι η ποσότητα ανά πάτωμα που έχει καταγραφεί στην διεθνή βιβλιογραφία και 5 μλ ανά πλαίσιο. Στην πράξη θα δείτε πως τέτοια εποχή η σφαίρα μπορεί να καταλαμβάνει χώρο και σχήματα που δεν μετριούνται σε πλαίσια. Για αυτό λέω πάλι πως υπάρχει ανοχή, απλά δεν πρέπει να ξεπερνάμε τα ανώτατα όρια. Το ίδιο μελίσσι ανάλογα με την θερμοκρασία έχει άλλο μέγεθος.
Υπάρχει παντού η προειδοποίηση πως δεν πρέπει να γίνεται 2η φορά εφαρμογή με οξαλικό οξύ. Δεν πρέπει να κάνουμε και δεύτερη εφαρμογή οξαλικού οξέως σύμφωνα με τις συστάσεις και αυτό αφορά στις ίδιες μέλισσες οι οποίες φαίνεται να μην αντέχουν, χωρίς αρνητικές συνέπειες, δεύτερη έκθεση στην δραστική ουσία. Πόσο ζούνε οι μέλισσες το χειμώνα και πόσο τις άλλες εποχές είναι γνωστό. Είναι ξεκάθαρο πως εφαρμογή με οξαλικό οξύ μπορεί να γίνει όλο το χρόνο.
Παρόλο που δράση της αγωγής αυτής έχει άμεσο αποτέλεσμα, τα βαρρόα πέφτουν εξαιτίας του φαρμάκου μέχρι και ένα μήνα μετά την εφαρμογή. Αυτό είναι πολύ σημαντική πληροφορία καθώς για ιδανικό αποτέλεσμα καλό είναι να «εντοπίσουμε» την αρχή της περιόδου που σταματά ο γόνος και όχι απλά κάποια στιγμή που έχει λίγο ή καθόλου γόνο… Για αυτό χρειάζεται πολύ καλή μελέτη της συμπεριφοράς των μελισσιών στην περιοχή. Διαφορές υπάρχουν ακόμη και σε κοντινά μελισσοκομεία.
Για την επίτευξη του μέγιστου αποτελέσματος χρειάζεται προσωπική μελέτη από τον κάθε μελισσοκόμο που να αφορά τα μελίσσια του και την περιοχή που τα έχει. Δεκάδες άρθρα επιστημόνων μπορεί να έχουν μικρότερη αξία από την δική μας πείρα και μελέτη.
Τέλος, έχω περάσει ώρες διαβάζοντας άρθρα για το οξαλικό οξύ. Στην πράξη η εφαρμογή δεν χρειάστηκε ούτε 1% του χρόνου που αφιέρωσα στο διάβασμα. Είναι διαδικασία που μπορεί να κάνει ο καθένας με μικρό κόστος.
Θα ακολουθήσει άρθρο για τις δοσολογίες που μπορεί να μπερδέψουν κάποιες φορές.
Το περιεχόμενο του άρθρου σε καμία περίπτωση δεν γράφεται με σκοπό να επηρεάσει τους μελισσοκομικούς χειρισμούς σας. Ειδικά στο ευαίσθητο θέμα της φαρμακευτικής αγωγής προσπαθεί απλά να προσθέσει λίγες ακόμη διαθέσιμες πληροφορίες για την έρευνά σας.
Όποιος γνωρίζει Αγγλικά να μη παραλείψει να διαβάζει τακτικά αυτή την ιστοσελίδα : http://scientificbeekeeping.com/varroa-management/
Γνωρίζοντας ότι πολλοί μελισσοκόμοι δεν γνωρίζουν Αγγλικά προσπαθώ να μεταφέρω χρήσιμες πληροφορίες σε όλους.