Μετά από μια δοκιμαστική εφαρμογή με ζάχαρη άχνη ( σκόνισμα ) σε μόνο μια κυψέλη κατέγραψα το παρακάτω βίντεο. Λίγα δευτερόλεπτα μετά το σκόνισμα η ζάχαρη άρχισε να πέφτει κάτω από τον ανοιχτό πάτο και μαζί της έπεσαν αμέσως και μερικά βαρρόα. Στην παρούσα δημοσίευση απλά παραθέτω το βίντεο. Θεωρία, πρακτική και συμπεράσματα από το σκόνισμα θα έχω άλλη φορά. Πολύ περιληπτικά πάντως πρέπει να αναφέρω ότι ένα απλό σκόνισμα είναι περισσότερο χρήσιμο για να μαζέψεις μερικά βαρρόα για να τα δεις από κοντά και να τα μελετήσεις παρά για να βοηθήσεις το μελίσσι. Χρειάζονται πολλά σκονίσματα ανά λίγες ημέρες έτσι ώστε να υπάρξει κάποια αξιόλογη μείωση του ( ενήλικου ) πληθυσμού τους σε μια εποχή ( όπως τώρα ) που μέσα στο γόνο είναι ήδη τα μικρά βαρρόα που σε λίγες μέρες θα γεμίσουν την κυψέλη και θα αρχίσουν να φαίνονται με γυμνό μάτι ( τέλος καλοκαιριού οι ισορροπίες έχουν αλλάξει και η αναλογία βαρρόα / μέλισσες μεταβάλλεται με αναπάντεχους ρυθμούς ). Γενικώς όμως είναι δοκιμασμένη πρακτική και θέλει τον τρόπο της.
{adinserter Meli_post}
Στο βίντεο παρακολουθήστε μερικά βαρρόα στο χέρι μου που μάζεψα από κάτω όταν έπεσαν για να τα δω καλύτερα. Μια μέλισσα επίσης επισκέφθηκε το χέρι μου και απλά περνώντας δίπλα από τα βαρρόα ένα από αυτά κυριολεκτικά κόλλησε πάνω στο πόδι της χωρίς να το καταλάβει ! Φανταστείτε τι γίνεται μέσα στον πάτο της κυψέλης αν πέσει ένα ζωντανό βαρρόα κατά λάθος. Η επιστροφή του στο γόνο είναι σχεδόν βέβαιη! Για τον λόγο αυτό έχω φτιάξει πάτους 100% αεριζόμενους όσον αφορά την έκταση.
Η «γενειάδα» ή «γένι» όπως συχνά αποκαλείται το φαινόμενο της συγκέντρωσης των μελισσών στην είσοδο της κυψέλης μας απασχολεί τους θερμούς μήνες του έτους. Τους ζεστούς μήνες του χρόνου είναι κάτι αναμενόμενο και δεν πρέπει να μας εκπλήξει αν το δούμε να συμβαίνει στις κυψέλες μας. Οι μέλισσες μπορεί να κάθονται στην είσοδο, στην σανίδα πτήσης, στην πρόσοψη πάνω από την είσοδο και γενικώς όπου πιστεύουν πως είναι καλύτερα για εκείνες.
Το άρθρο αυτό ενώ είναι γραμμένο εδώ και κάποιο διάστημα, καθυστέρησα την δημοσίευσή του καθώς περίμενα την κατάλληλη στιγμή ώστε να έχω και φωτογραφικό υλικό. Το φαινόμενο δεν παρατηρήθηκε φέτος και έτσι το φωτογραφικό υλικό θα είναι πολύ φτωχό.
Παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν και προκαλούν αυτή την συμπεριφορά είναι η υψηλή θερμοκρασία, η υψηλή υγρασία, ο υπερπληθυσμός και η έλλειψη επαρκούς αερισμού στο εσωτερικό των κυψελών. Είναι σημαντικό πως όλα τα παραπάνω αφορούν τις συνθήκες ( μικροκλίμα ) στο εσωτερικό της κυψέλης παρόλο που το γένι σχηματίζεται συγκεκριμένη εποχή του χρόνου. Συνδυασμός των παραπάνω συνιστωσών καθορίζει την μορφή και την έκταση που η «γενειάδα» θα λάβει. Η υψηλή εξωτερική θερμοκρασία απλά είναι ο παράγοντας που επηρεάζει συγκεκριμένη εποχή του χρόνου τις αναλογίες και τις ισορροπίες των εσωτερικών συνθηκών. Η ζέστη λοιπόν του καλοκαιριού βοηθά ώστε να ξεπεραστούν… κάποια ανεκτά όρια, γεγονός που προκαλεί την έξοδο του απαραίτητου αριθμού μελισσών από το σώμα της κυψέλης για να τους επιτρέψει να επαναφέρουν την τάξη και τις ιδανικές συνθήκες διαβίωσης, κυρίως της γονοφωλιάς η οποία είναι η «καρδιά» ή «γεννήτρια» της κυψέλης. Η γονοφωλιά αντικατοπτρίζει με ακρίβεια την εικόνα μιας αποικίας μερικές εβδομάδες αργότερα, είναι περίπου μια προβολή στο μέλλον! Αυτό που τελικά προκαλεί την εμφάνιση της «γενειάδας» είναι η αντίδραση των μελισσών στην αλλαγή των εξωτερικών συνθηκών… οι οποίες απειλούν την γονοφωλιά με υπερθέρμανση. Οι μέλισσες για να αποφύγουν δυσάρεστες καταστάσεις ( όπως και τον χειμώνα ) δαπανούν ενέργεια και εργατικό δυναμικό, που προφανώς στερούνται από άλλη δραστηριότητα της αποικίας.
{adinserter Meli_post}
Παρατηρήστε την θερμοκρασία από την στιγμή που άλλαξε θέση ο αισθητήρας και τοποθετήθηκε σε πλαίσιο γόνου. Αυτή δεν αλλάζει παρά μόνο κάποια δέκατα από τους 35 βαθμούς κελσίου. Κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ημερών η θερμοκρασία στο εσωτερικό της κυψέλης είχε διακύμανση από 18 περίπου βαθμούς ως και κοντά στους 40! Στην γονοφωλιά όμως η θερμοκρασία παραμένει κοντά στους 35 ανεξάρτητα από το αν είναι καλοκαίρι ή χειμώνας. Στην περίπτωση που εξετάζουμε σε αυτό το άρθρο προφανώς οι μέλισσες πρέπει να δροσίσουν την κυψέλη τους καθώς αυτή κατά τη διάρκεια της ημέρας ξεπερνά τους 40 βαθμούς. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να εφαρμόσουν αερισμό. Αν όμως με αυτή την μέθοδο δεν είναι εφικτή η πτώση της θερμοκρασίας θα αναγκαστούν να βγούνε αρκετές έξω ώστε να πετύχουν το σκοπό τους και εμείς αυτό το βλέπουμε με την μορφή της γενειάδας.
Όπως είναι γνωστό οι ζωντανοί οργανισμοί προσαρμόζονται στις εξωτερικές συνθήκες σχετικά εύκολα, όχι όμως… πριν γεννηθούν! Τα μωράκια μας στην κοιλιά της μαμάς τους έχουν σταθερό και ελεγχόμενο περιβάλλον. Ο γόνος ( τα μελισσομωράκια ) χρειάζεται απαραίτητα να βρίσκεται σε κάποια όρια θερμοκρασίας. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνά κανείς είναι ότι τα όρια ( γενικώς ) υπάρχουν από δύο πλευρές ενός σημείου αναφοράς. Δηλαδή υπάρχει το κάτω όριο για το οποίο παλεύουν οι μέλισσες τον χειμώνα… αλλά υπάρχει και το άνω όριο για το οποίο, χωρίς συνήθως να δίνουμε σημασία , παλεύουν επίσης οι μέλισσες το καλοκαίρι. Οι Έλληνες συγγραφείς το έχουν αποτυπώσει αυτό στα βιβλία τους, ο «κύριος εχθρός των Ελλήνων μελισσοκόμων είναι η ζέστη και όχι το κρύο». Αυτό βέβαια σε μια χώρα όπως η δική μας που έχει πολλά διαφορετικά μικροκλίματα είναι στην ευχέρεια του κάθε μελισσοκόμου να το κρίνει.
{adinserter Meli_post}
Κάποιες φορές οι μελισσοκόμοι συγχέουν το γένι με την εκδήλωση της σμηνουργίας. Αυτό είναι σε κάποιο βαθμό λογικό διότι υπάρχουν κοινά σημάδια και ομοιότητες, υπάρχουν όμως και οι διαφορές ( που είναι ξεκάθαρες ) στις οποίες θα εστιάσουμε. Η σμηνουργία λαμβάνει χώρα στο τέλος της άνοιξης – αρχές καλοκαιριού ενώ το γένι από το μέσο έως και τα τέλη του καλοκαιριού ( ανάλογα με την περιοχή πάντα ). Η σμηνουργία εξελίσσεται σε ένα διάστημα λίγων ωρών πριν ή μετά το μεσημέρι ενώ το γένι όσο πιο πολύ πλησιάζουμε προς το βραδάκι. Οι μέλισσες σε αυτή την περίπτωση δεν «μαζεύονται» μέσα… πριν να δροσίσει όσο χρειάζεται και ας είναι βράδυ. Στις καλοκαιρινές μεταφορές πολλές φορές οι μέλισσες κάθονται από έξω δυσκολεύοντας λιγάκι το έργο της μεταφοράς. Οι μέλισσες που σμηνουργούν είναι θορυβώδεις ενώ εκείνες που δροσίζονται… είναι ήσυχες. Τέλος οι μέλισσες που σμηνουργούν εκτός από το ότι καλύπτουν την πρόσοψη της κυψέλης δημιουργούν και ένα σύννεφο μελισσών που πετούν ενώ οι μέλισσες της γενειάδας απλά κάθονται.
{adinserter Meli_post}
Ίσως η παραπάνω εικόνα δεν ταιριάζει με την… παραδοσιακή μελισσοκομία! Μπορεί να δώσει όμως απαντήσεις σε πρακτικά ζητήματα. Το μελίσσι αυτό είναι πολύ μικρό ( νέο ) και είναι αυτό στο οποίο μετρήθηκαν οι τιμές του γραφήματος. Όσο μικρό και αν είναι ένα μελίσσι πρέπει να διατηρεί την θερμοκρασία στην γονοφωλιά στους 35 βαθμούς. Πολλοί μου λένε πως όλα αυτά είναι άχρηστες πληροφορίες αφού είναι ήδη γνωστά και δεν χρειάζεται να τα γνωρίζω με τόση λεπτομέρια. Πρέπει όμως να σας πω πως με την συγκεκριμένη μέθοδο μέτρησης θα μπορώ να γνωρίζω πότε σταμάτησε η εκτροφή γόνου και πότε άρχισε πάλι με αποτέλεσμα να μπορώ την κατάλληλη μέρα να εφαρμόσω οξαλικό οξύ στα μελίσσια μου. Αυτή είναι μια πληροφορία η οποία είναι γενικώς “περίπου” γνωστή. Το χειμώνα τα μελίσσια σταματάνε το γόνο. Δεν αρκεί αυτό. Πρέπει να υπάρχει καταγραφή για πόσο καιρό σταματάνε το γόνο στην περιοχή μου ώστε η αγωγή κατά της βαρρόα να είναι τέλεια! Ακριβώς εκεί μπαίνουν οι βάσεις για τη νέα χρονιά. Τέτοιου είδους πληροφορίες είναι άκρως απαραίτητες μέσα στα πλαίσια του ετήσιου κύκλου φροντίδας των μελισσοσμηνών μας για το μικροκλίμα της περιοχής που ζει ο καθένας! Αυτά που λένε τα βιβλία ίσως να μη ταιριάζουν στην Κόνιτσα. Κάποια στιγμή θα ακολουθήσει άρθρο με τις παραπάνω πληροφορίες από τις μετρήσεις που θα γίνουν. Ένα φελιζόλ πάνω από την κυψέλη είναι θετικό τόσο το καλοκαίρι όσο φυσικά και το χειμώνα!
Στο πρακτικό μέρος τώρα, αν οι μέλισσές σχηματίζουν γενειάδα δεν αποτελεί κάτι ανησυχητικό, είναι ένα φυσικό φαινόμενο ή μάλλον πιο σωστά μια αναμενόμενη συμπεριφορά. Σε πιο βαθμό όμως ? Οι κυψέλες πρέπει να έχουν επαρκή αερισμό αλλά και μια κοντινή πηγή νερού, διότι ως γνωστόν το νερό αποτελεί εργαλείο με το οποίο οι μέλισσες ρυθμίζουν το κλίμα τους, πέραν των άλλων προφανών χρήσεων. Η σκίαση των κυψελών με φυσικό τρόπο είναι ιδανική ( δέντρα κτλ ). Η τεχνητή σκίαση είναι επίσης αποδεκτή αλλά έχει κόστος κυρίως σε χρόνο και προσπάθεια από την μεριά του μελισσοκόμου. Εγώ χρησιμοποιώ φελιζόλ που προεξέχει 10 πόντους από κάθε πλευρά της κυψέλης το οποίο μετακινώ προς την πλευρά που χτυπά ο ήλιος το καλοκαίρι ενώ το τις υπόλοιπες εποχές το αφήνω να προεξέχει από κάθε πλευρά ώστε να μη βρέχεται η κυψέλη. Αυτό αν και φαίνεται απλό, δεν είναι κάτι που μπορεί ,δίχως κόπο, να κάνει κάποιος σε νομαδικά και μεγάλα μελισσοκομεία. Επίσης το φελιζόλ έχει κάποιο κόστος ενώ φθείρεται από τα εναλλασσόμενα καιρικά φαινόμενα. Έχω αναφέρει πάλι ότι κάποιοι χειρισμοί ανάλογα με την εκμετάλλευση που διαθέτει ο κάθε μελισσοκόμος μπορούν να φανούν από αστείοι μέχρι ασήμαντοι για κάποιους και απολύτως απαραίτητοι για κάποιους άλλους. Στα σταθερά μελισσοκομεία γενικώς μπορούν και πρέπει ίσως να εφαρμόζονται κάποια επιπλέον πράγματα.
Συμπερασματικά, το γένι δείχνει ότι το ισοζύγιο της ενέργειας στο εσωτερικό της κυψέλης ξεπέρασε τα ανεκτά όρια. Το ίδιο συμβαίνει και το χειμώνα στις κυψέλες στις οποίες δημιουργούνται ρεύματα ψυχρού αέρα στο εσωτερικό, όμως κανένας δεν το καταλαβαίνει διότι οι μέλισσες τότε δεν… βγαίνουν έξω να μας το πούνε! Σε κάθε περίπτωση οι μέλισσες διαχειρίζονται αυτή την υπερβολή, με τον τρόπο τους. Αν έχουμε φροντίσει για σκίαση, επαρκή αερισμό στις κυψέλες και παροχή νερού δεν υπάρχει κάτι να κάνουμε και δεν πρέπει να ανησυχεί κάποιος παραπέρα, αφού οι μέλισσες δαπανώντας λίγο περισσότερο χρόνο, κόπο και αποθέματα θα φροντίσουν να επαναφέρουν την τάξη!
Οι αεριζόμενοι πάτοι υποθετικά λύνουν σε κάποιο βαθμό αυτό το πρόβλημα. Φέτος έχω σε μερικά μελίσσια 100% αεριζόμενους πάτους δικής μου κατασκευής χωρίς καθόλου πατούρα ( φωτογραφία στο τέλος ) . Επίσης διατηρώ και μερικά με πάτους σταθερούς και ξύλινους. Περίμενα να έρθουν οι μεγάλες ζέστες για να βγάλω κάποια συμπεράσματα. Μάλλον όμως θα πρέπει να περιμένω κάποια άλλη χρονιά αφού η φετινή δεν ήταν από τις πιο θερμές. Έτσι περίπου η ίδια εικόνα υπήρχε σε όλα τα μελίσσια. Λίγες μέλισσες έξω στις σανίδες πτήσης ανεξάρτητα από τον τύπο βάσης και την δυναμικότητα της κυψέλης. Σε καμία περίπτωση δεν είδα να σχηματίζεται γένι μέχρι στιγμής φέτος.
Αυτή είναι η θέα κάτω από την κυψέλη που κάθεται σε έναν 100% αεριζόμενο πάτο χωρίς πατούρα δικής μου κατασκευής. Το 100% παίζει ρόλο καθώς όλα τα βαρρόα που “γλιστράνε” βγαίνουν έξω από την κυψέλη και γίνονται βοσκή για άλλα πλάσματα. Όταν μια κυψέλη διαθέτει τόσο μεγάλη έκταση για αερισμό ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να αερίζεται από πάνω. Αυτό το θέμα αποτελεί από μόνο του ολόκληρο κεφάλαιο και τροφή για άλλο άρθρο. Περιληπτικά θα πω πως αυτό που σίγουρα δεν πρέπει να υπάρχει μέσα σε μια κυψέλη δεν είναι το κρύο, δεν είναι η υγρασία αλλά τα ρεύματα αέρα. Αυτά κατά την γνώμη μου έχουν την δυνατότητα να αφανίσουν ένα μελίσσι.
